Khi công ty gặp khó khăn, giảm khối lượng đặt hàng có được đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động không?

1. Công ty gặp khó khăn, giảm khối lượng đặt hàng có phải là lý do hợp pháp để đơn phương chấm dứt hợp đồng?

Theo quy định của Bộ luật Lao động 2019, người sử dụng lao động có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trước thời hạn nhưng phải căn cứ vào các lý do được pháp luật quy định rõ ràng tại Điều 36. Các lý do này bao gồm:

• Người lao động không hoàn thành công việc theo hợp đồng lao động, điều này được đánh giá qua tiêu chí mà người sử dụng lao động đã ban hành, có tham khảo ý kiến của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở nếu có.
• Người lao động bị ốm đau, tai nạn kéo dài quá thời gian quy định mà chưa hồi phục.
• Do thiên tai, dịch bệnh, di dời, thu hẹp sản xuất, hoặc các lý do ngoài tầm kiểm soát khác của công ty, khiến doanh nghiệp phải cắt giảm nhân sự.
• Người lao động tự ý bỏ việc hoặc vi phạm các quy định lao động mà không có lý do chính đáng.
• Người lao động đến tuổi nghỉ hưu theo quy định của pháp luật lao động.

Tuy nhiên, lý do công ty gặp khó khăn, giảm khối lượng đặt hàng không phải là một trong những lý do được pháp luật cho phép để đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động. Trong khi nhiều công ty có thể viện lý do "khó khăn kinh tế" để biện minh cho việc cắt giảm nhân sự, điều này vẫn không được pháp luật chấp nhận nếu không thuộc các trường hợp cụ thể như quy định tại Điều 42 của Bộ luật Lao động năm 2019 về thay đổi cơ cấu, công nghệ hoặc vì lý do kinh tế.

2. Cách thức để công ty chấm dứt hợp đồng đúng quy định khi gặp khó khăn, giảm đơn hàng?

Mặc dù không được phép đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động chỉ vì giảm khối lượng đặt hàng, nếu công ty thực sự gặp khó khăn về tài chính hoặc có nhu cầu thay đổi cơ cấu, họ vẫn có thể thực hiện điều này theo một phương án hợp pháp. Trong trường hợp này, công ty cần xây dựng phương án sử dụng lao động. Phương án này có thể được áp dụng trong hai tình huống:

• Khó khăn về kinh tế dẫn đến việc phải giảm nhân sự.
• Thay đổi cơ cấu, công nghệ gây ảnh hưởng đến việc làm của người lao động.

Khi thực hiện phương án này, công ty phải thảo luận và có sự đồng ý từ tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở (nếu có). Phương án này cần được thông báo công khai trong vòng 15 ngày kể từ khi được phê duyệt. Khi đó, công ty mới có quyền chấm dứt hợp đồng lao động mà không cần bồi thường nếu đúng quy định.

3. Người lao động cần lưu ý gì để bảo vệ quyền lợi khi bị ép chấm dứt hợp đồng?

Khi bị công ty ép buộc nghỉ việc vì lý do giảm đơn hàng hoặc gặp khó khăn kinh tế mà công ty không thực hiện đầy đủ quy trình chấm dứt hợp đồng lao động theo pháp luật, người lao động cần chú ý những điểm sau:

• Không nên tự ý nghỉ việc theo yêu cầu của công ty mà không có văn bản xác nhận rõ ràng về quyền lợi và trách nhiệm của mình. Việc tự ý nghỉ việc có thể bị coi là vi phạm hợp đồng lao động và dẫn đến hậu quả pháp lý không mong muốn.
• Khi ký bất kỳ giấy tờ nào liên quan đến việc chấm dứt hợp đồng, người lao động cần đọc kỹ và xác nhận rõ các quyền lợi của mình, bao gồm cả khoản bồi thường nếu việc chấm dứt hợp đồng lao động không đúng quy định.
• Thu thập chứng cứ nếu bị ép nghỉ việc. Các chứng cứ này sẽ rất hữu ích trong việc bảo vệ quyền lợi của người lao động nếu có tranh chấp xảy ra.

Việc nắm vững các quy định pháp luật và chủ động bảo vệ quyền lợi của mình sẽ giúp người lao động tránh rơi vào tình thế khó khăn khi bị ép chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật.

4. Những khoản tiền mà người lao động được nhận khi công ty chấm dứt hợp đồng trái pháp luật

Khi người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật, người lao động có quyền yêu cầu nhận những khoản bồi thường sau đây, được quy định tại Điều 41 Bộ luật Lao động 2019:

• Lương và các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp trong thời gian không làm việc.
• Bồi thường ít nhất bằng 02 tháng lương theo hợp đồng lao động.
• Bồi thường nếu vi phạm thời gian thông báo khi chấm dứt hợp đồng.
• Trợ cấp thôi việc nếu người lao động không muốn quay lại làm việc.
• Khoản bồi thường ít nhất bằng 02 tháng lương nếu công ty không muốn tiếp nhận người lao động trở lại làm việc.

5. Kết luận

Việc công ty gặp khó khăn và giảm khối lượng đơn hàng không phải là lý do hợp pháp để đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động theo quy định của Bộ luật Lao động 2019. Người lao động cần nắm vững quyền lợi và các quy định pháp lý liên quan để bảo vệ mình khỏi các hành động không hợp pháp của người sử dụng lao động. Khi gặp phải tình huống bị ép buộc nghỉ việc, người lao động cần lưu ý các bước để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của mình, bao gồm thu thập chứng cứ và yêu cầu bồi thường theo quy định pháp luật.