Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn lập chứng từ khống để rút tiền ngân sách xử lý như thế nào?

1. Nhận diện hành vi lợi dụng quyền lực

Hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn để lập chứng từ khống rút tiền từ ngân sách nhà nước là một dạng vi phạm nghiêm trọng, thể hiện sự tha hóa trong việc thực hiện công vụ. Lợi dụng quyền lực thường được hiểu là việc sử dụng quyền lực, vị trí trong cơ quan nhà nước để phục vụ mục tiêu cá nhân hoặc nhóm lợi ích thay vì phục vụ lợi ích công. Theo từ điển Tiếng Việt, "lợi dụng" là hành vi dựa vào điều kiện thuận lợi để mưu lợi riêng không chính đáng.

Dấu hiệu nhận diện hành vi lợi dụng quyền lực:

• Lợi dụng ban hành chính sách: Một số cá nhân sử dụng quyền lực của mình để ban hành chính sách có lợi cho nhóm lợi ích hoặc cá nhân, gây tổn hại đến lợi ích chung. Ví dụ: Ban hành chính sách có lợi cho một số doanh nghiệp "sân sau" mà không quan tâm đến hiệu quả kinh tế tổng thể.

• Nhận lợi ích bất hợp pháp: Lợi dụng vị trí công tác để nhận hối lộ dưới nhiều hình thức như tiền bạc, tài sản, hoặc các dịch vụ đặc biệt. Ví dụ: Cán bộ nhận tiền hoặc quà để phê duyệt dự án nhanh hơn hoặc bổ nhiệm người thân quen.

• Chiếm đoạt tài sản công: Đây là hành vi phổ biến trong các vụ tham ô. Những đối tượng này có thể sử dụng nghiệp vụ quản lý để lập các chứng từ, hồ sơ khống nhằm rút tiền từ ngân sách. Ví dụ: Lập danh sách khống, khai báo chi phí không có thật để chiếm đoạt công quỹ.

• Gây áp lực hoặc trục lợi: Sử dụng quyền lực để thúc ép hoặc cản trở người khác thực hiện nhiệm vụ theo hướng có lợi cho mình. Ví dụ: Tác động đến việc chỉ định thầu, miễn giảm thuế cho doanh nghiệp thân quen.

• Lừa đảo, chiếm đoạt tài sản người khác: Lợi dụng chức vụ để đưa ra thông tin sai lệch nhằm uy hiếp, gây áp lực hoặc lừa đảo, từ đó chiếm đoạt tài sản.

Hành vi lợi dụng quyền lực thường mang tính vụ lợi cao, thậm chí làm lấn át lợi ích công. So với lạm dụng quyền lực – thường gắn với việc thực hiện nhiệm vụ công nhưng thêm lợi ích cá nhân, lợi dụng quyền lực có mức độ sai trái nghiêm trọng hơn, tập trung hoàn toàn vào lợi ích riêng bất chính.

2. Hành vi lập chứng từ khống để rút tiền ngân sách phạm tội gì?

Theo Điều 356 Bộ Luật Hình sự 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017), hành vi lập chứng từ khống để rút tiền ngân sách cấu thành tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ. Cụ thể:

- Cấu thành tội phạm:

• Chủ thể: Là người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị hoặc các tổ chức khác được giao nhiệm vụ công.
• Hành vi: Sử dụng chức vụ, quyền hạn để lập chứng từ khống, làm trái công vụ nhằm rút tiền hoặc tài sản từ ngân sách.
• Mục đích: Vụ lợi cá nhân hoặc phục vụ nhóm lợi ích.
• Hậu quả: Gây thiệt hại tài sản cho Nhà nước hoặc xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

- Khung hình phạt:

• Khung cơ bản:

  • Gây thiệt hại từ 10 triệu đồng đến dưới 200 triệu đồng:
    • Bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm;
    • Hoặc phạt tù từ 1 năm đến 5 năm.

• Khung tăng nặng:

  • Gây thiệt hại từ 200 triệu đồng đến dưới 1 tỷ đồng hoặc phạm tội với các tình tiết sau:
    • Có tổ chức;
    • Phạm tội 2 lần trở lên.
  • Mức phạt: Tù từ 5 năm đến 10 năm.

• Khung đặc biệt nghiêm trọng:

  • Gây thiệt hại từ 1 tỷ đồng trở lên:
    • Mức phạt: Tù từ 10 năm đến 15 năm.

• Hình phạt bổ sung:

  • Cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm;
  • Có thể bị phạt tiền từ 10 triệu đến 100 triệu đồng.

3. Hệ quả của hành vi và các giải pháp hạn chế

Hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn lập chứng từ khống không chỉ gây tổn thất nặng nề cho ngân sách nhà nước mà còn làm suy giảm niềm tin của nhân dân vào hệ thống chính trị và pháp luật. Hệ quả cụ thể bao gồm:

• Gây thất thoát tài sản công;
• Tạo môi trường làm việc thiếu minh bạch, liêm chính;
• Khuyến khích các hành vi sai phạm tương tự trong cơ quan nhà nước.

Giải pháp ngăn chặn:

• Hoàn thiện khung pháp lý: Cần có những quy định rõ ràng, chặt chẽ để xác định và xử lý nghiêm minh các hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn.
• Tăng cường giám sát: Thực hiện giám sát chặt chẽ công tác quản lý tài chính, ngân sách tại các cơ quan nhà nước.
• Minh bạch hóa quy trình: Ứng dụng công nghệ thông tin để giảm thiểu thủ tục giấy tờ, tăng tính minh bạch.
• Xử lý nghiêm: Các trường hợp vi phạm cần được công khai thông tin và xử lý nghiêm theo đúng quy định pháp luật nhằm răn đe.

4. Kết luận

Hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn lập chứng từ khống để rút tiền ngân sách là một dạng tham nhũng nghiêm trọng, bị xử lý nghiêm minh theo pháp luật hình sự. Ngoài trách nhiệm pháp lý, người vi phạm còn phải chịu áp lực từ dư luận xã hội và đối mặt với nguy cơ mất uy tín chính trị. Việc nâng cao ý thức liêm chính, tinh thần trách nhiệm và hoàn thiện hệ thống pháp luật là những yếu tố cần thiết để ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng này.