Cách lấy lại bằng đại học và bồi thường chi phí đào tạo

- Câu hỏi tư vấn pháp lý:

Thưa luật sư! Tôi là bác sĩ, được tuyển dụng đào tạo theo diện cử tuyển của tỉnh, nhận tài trợ chi phí đào tạo từ tỉnh để học tại một trường y. Sau khi tốt nghiệp năm 2015, tôi được phân công về làm việc tại Trung tâm y tế huyện nơi cư trú. Thời gian gần đây, do điều kiện gia đình, tôi kết hôn với vợ tôi và chuyển vào miền Nam sinh sống để tiện chăm sóc gia đình. Vợ tôi sắp sinh, tôi muốn chấm dứt công tác tại nơi làm việc hiện tại, sẵn sàng bồi hoàn chi phí đào tạo cho tỉnh để lấy lại bằng đại học và tìm công việc mới tại nơi cư trú mới.

Tôi đã nhập hộ khẩu vào nhà vợ và trình bày nguyện vọng nghỉ việc với cơ quan. Tuy nhiên, cơ quan và Sở Y tế không đồng ý cho tôi thôi việc, yêu cầu tôi bồi hoàn chi phí đào tạo lên đến 400 triệu đồng. Hiện tôi đã làm việc tại trung tâm y tế được 10 tháng. Tôi xin nhờ luật sư tư vấn một số thắc mắc như sau:

• Việc giữ bằng tốt nghiệp đại học của tôi có hợp pháp không?
• Khi tôi đề nghị bồi hoàn chi phí để lấy lại bằng, Sở Y tế cho biết phải đợi đến năm sau. Vậy quy định này có đúng không?
• Từ khi đi học, giữa tôi và Sở Y tế không ký kết bất kỳ cam kết nào về thời gian làm việc, chi phí đào tạo và việc giữ bằng tốt nghiệp. Việc cơ quan không chấp thuận yêu cầu nghỉ việc và Sở gây khó dễ có đúng luật không?
• Yêu cầu bồi hoàn 400 triệu đồng từ phía cơ quan đối với thời gian làm việc 10 tháng của tôi có căn cứ không?
• Làm cách nào để tôi có thể nhận lại bằng đại học để chuyển về Nam sinh sống, đoàn tụ gia đình, tìm công việc mới và chăm sóc vợ con?

- Trả lời:

1. Vấn đề 1: Sở Y tế giữ bằng tốt nghiệp của bạn có đúng luật không?

Theo quy định tại Điều 20 Bộ luật Lao động 2012 về những hành vi người sử dụng lao động không được làm trong quá trình giao kết và thực hiện hợp đồng lao động:

"Điều 20. Những hành vi người sử dụng lao động không được làm khi giao kết, thực hiện hợp đồng lao động:

• Giữ bản chính giấy tờ tùy thân, văn bằng, chứng chỉ của người lao động.
• Yêu cầu người lao động thực hiện biện pháp bảo đảm bằng tiền hoặc tài sản khác cho việc thực hiện hợp đồng lao động."

Theo đó, hành vi giữ bằng đại học của người lao động là vi phạm. Nếu người lao động chấm dứt hợp đồng lao động vì bất cứ lý do gì mà người sử dụng lao động không trả lại bằng cấp, người lao động có quyền khởi kiện ra tòa.

Thêm vào đó, quy định tại Nghị định 88/2015/NĐ-CP, sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 95/2013/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, bảo hiểm xã hội, quy định:

“Phạt tiền từ 20.000.000 đến 25.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có hành vi giữ bản chính giấy tờ tùy thân, văn bằng, chứng chỉ của người lao động.”

Như vậy, nếu Sở Y tế giữ bằng của bạn, hành vi này không chỉ sai luật mà còn có thể bị xử phạt hành chính. Bạn có quyền yêu cầu trả lại bằng tốt nghiệp, hoặc tiến hành thủ tục khiếu nại, khởi kiện để lấy lại bằng nếu phía Sở không thực hiện đúng yêu cầu.

2. Vấn đề 2: Thời hạn bồi hoàn chi phí đào tạo có quy định phải đợi đến năm sau?

Quy định pháp luật hiện hành không giới hạn thời điểm thanh toán chi phí bồi hoàn đào tạo trong năm tài chính. Vì vậy, việc Sở Y tế yêu cầu bạn chờ đến năm sau mới cho lấy bằng tốt nghiệp là không có cơ sở pháp lý. Nếu bạn đã sẵn sàng bồi hoàn chi phí đào tạo, bạn có quyền yêu cầu sở giải quyết việc này trong thời gian hợp lý và lấy lại bằng ngay khi hoàn tất thủ tục thanh toán.

3. Vấn đề 3: Về việc không ký kết hợp đồng đào tạo nghề và yêu cầu giữ bằng tốt nghiệp

Theo quy định tại Điều 61, 62 Bộ luật Lao động 2012, khi người lao động học nghề hoặc tập nghề để làm việc cho người sử dụng lao động, hai bên phải ký kết hợp đồng đào tạo nghề. Nội dung hợp đồng cần bao gồm thời hạn đào tạo, chi phí đào tạo và thời gian cam kết làm việc sau đào tạo:

“Hợp đồng đào tạo nghề phải có các nội dung:
a) Nghề đào tạo;
b) Địa điểm đào tạo, thời hạn đào tạo;
c) Chi phí đào tạo;
d) Thời hạn người lao động cam kết làm việc cho người sử dụng lao động sau khi được đào tạo;
e) Trách nhiệm hoàn trả chi phí đào tạo nếu không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ.”

Trường hợp của bạn, giữa bạn và Sở Y tế không có hợp đồng đào tạo hoặc bất kỳ cam kết nào về việc giữ bằng và thời gian làm việc. Do đó, yêu cầu bồi hoàn chi phí đào tạo là không có cơ sở. Sở Y tế và cơ quan nơi bạn làm việc không có quyền giữ bằng và cũng không thể yêu cầu bạn hoàn trả chi phí đào tạo nếu không có căn cứ hợp đồng.

4. Vấn đề 4: Yêu cầu bồi hoàn chi phí 400 triệu đồng sau thời gian làm việc 10 tháng có hợp lý không?

Việc yêu cầu bồi hoàn chi phí đào tạo chỉ hợp lý khi có thỏa thuận rõ ràng giữa hai bên về mức phí và thời gian làm việc cam kết. Nếu không có hợp đồng nào về đào tạo hoặc thỏa thuận liên quan, việc yêu cầu bạn bồi hoàn chi phí đào tạo không có căn cứ pháp lý. Sở Y tế không có quyền yêu cầu bạn bồi hoàn chi phí lên đến 400 triệu đồng, đặc biệt khi bạn đã hoàn thành phần lớn thời gian cam kết, hoặc khi không có hợp đồng đào tạo rõ ràng.

5. Vấn đề 5: Các bước bạn có thể làm để nhận lại bằng đại học

• Gửi yêu cầu chính thức: Hãy gửi văn bản chính thức yêu cầu Sở Y tế trả lại bằng đại học của bạn, kèm theo nguyện vọng bồi hoàn chi phí đào tạo.

• Khiếu nại hành chính: Nếu Sở từ chối, bạn có thể nộp đơn khiếu nại lên UBND tỉnh hoặc cơ quan có thẩm quyền cấp trên của Sở Y tế. Bạn có quyền yêu cầu giải quyết khiếu nại trong thời gian sớm nhất.

• Khởi kiện: Trong trường hợp không giải quyết được bằng khiếu nại, bạn có thể khởi kiện ra Tòa án nhân dân nơi Sở Y tế đặt trụ sở để yêu cầu được trả lại bằng và giải quyết việc không có hợp đồng đào tạo.

6. Kết luận

Trong tình huống của bạn, Sở Y tế giữ bằng đại học và yêu cầu bồi hoàn chi phí đào tạo là không đúng quy định nếu giữa hai bên không có hợp đồng đào tạo nghề. Bạn có thể yêu cầu Sở trả lại bằng, đồng thời tìm kiếm giải pháp pháp lý để bảo vệ quyền lợi của mình. Việc khởi kiện, khiếu nại lên cơ quan chức năng sẽ giúp bạn nhanh chóng giải quyết tranh chấp và ổn định cuộc sống, đoàn tụ cùng gia đình.