Công an có quyền gọi điện thoại mời nghi can tới trụ sở làm việc hay không?

1. Câu hỏi từ độc giả: Khi nào công an có quyền gọi điện mời lên trụ sở làm việc?

Câu hỏi từ độc giả: "Chào Luật sư Công ty, tôi có một thắc mắc muốn được giải đáp. Vào tối ngày 01 tháng 12 năm 2022, khi đang đi chơi cùng gia đình, tôi nhận được một cuộc gọi từ số điện thoại lạ. Người trong cuộc gọi tự xưng là công an phường X, nơi tôi đang cư trú, và cho biết tôi là nghi can trong vụ án lợi dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, yêu cầu sáng hôm sau lên trụ sở để làm việc. Tôi có khoản vay từ bạn bè và vẫn trả nợ đầy đủ, không có ý định trốn tránh. Tôi có cần phải đến theo yêu cầu từ cuộc gọi này không?"

Luật sư tư vấn:

1.1. Quy định về quyền triệu tập của cơ quan công an

Trong lĩnh vực điều tra hình sự, quyền triệu tập người dân đến trụ sở làm việc không phải của tất cả các cán bộ công an, mà chỉ có điều tra viên thuộc cơ quan cảnh sát điều tra của công an các cấp được ủy quyền mới có thẩm quyền triệu tập, làm việc với người liên quan đến vụ án. Theo quy định tại Điều 37 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, điều tra viên có quyền triệu tập và hỏi cung bị can; triệu tập và lấy lời khai của người tố giác, báo tin về tội phạm, người bị tố giác, và người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan. Điều này có nghĩa là chỉ những điều tra viên được phân công mới có quyền triệu tập nghi can hoặc người có liên quan đến trụ sở làm việc.

1.2. Hình thức triệu tập người dân lên trụ sở làm việc

Mặc dù cơ quan công an có quyền triệu tập, nhưng pháp luật quy định rõ ràng về hình thức triệu tập, cụ thể là phải gửi giấy triệu tập hoặc giấy mời chính thức. Điều này được quy định tại Điều 182 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 và Thông tư 01/2006/TT-BCA(C11). Hình thức gọi điện thoại trực tiếp cho người dân để triệu tập hoặc mời lên trụ sở làm việc là không phù hợp, vi phạm quy định. Việc gọi điện thoại hay nhắn tin không thể thay thế cho giấy triệu tập chính thức có chữ ký, đóng dấu của cơ quan công an.

Nếu không được gửi giấy triệu tập hoặc giấy mời chính thức mà chỉ nhận cuộc gọi, người dân hoàn toàn có quyền từ chối không đến trụ sở làm việc. Đối với trường hợp của bạn, việc triệu tập qua điện thoại mà không có giấy triệu tập hợp lệ là không đúng với quy định của pháp luật.

2. Giấy triệu tập của cơ quan công an là gì và khi nào được sử dụng?

Giấy triệu tập là loại văn bản pháp lý được cơ quan công an sử dụng khi muốn yêu cầu một cá nhân hoặc tổ chức có liên quan đến vụ án đến trụ sở làm việc nhằm phục vụ cho quá trình điều tra, tố tụng. Theo quy định, giấy triệu tập phải có thông tin cụ thể về thời gian, địa điểm, và lý do triệu tập, đồng thời phải đảm bảo tính hợp pháp với con dấu, chữ ký của người có thẩm quyền trong cơ quan điều tra.

Thông thường, giấy triệu tập được sử dụng trong các trường hợp sau:

• Triệu tập bị can khi có căn cứ liên quan đến hành vi vi phạm pháp luật hình sự.
• Yêu cầu những người liên quan như nhân chứng, người bị hại, nguyên đơn, bị đơn dân sự, và những người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến vụ án.

Nếu bạn nhận được giấy triệu tập chính thức từ cơ quan công an, giấy này sẽ được gửi đến địa phương nơi cư trú hoặc nơi làm việc của bạn để có trách nhiệm chuyển cho người được triệu tập. Giấy triệu tập chỉ có giá trị triệu tập một lần, và phải được ký nhận bởi người được triệu tập hoặc người thân thích.

3. Trình tự, thủ tục triệu tập nghi can hoặc bị can đúng quy định

Khi triệu tập hoặc mời người dân lên trụ sở, các cơ quan chức năng phải tuân theo quy trình triệu tập theo Bộ luật Tố tụng hình sự, tránh gây phiền hà hoặc vi phạm quyền công dân. Trình tự triệu tập thường như sau:

• Gửi giấy triệu tập: Giấy triệu tập gửi đến chính quyền địa phương hoặc cơ quan nơi người được triệu tập cư trú hoặc làm việc.
• Xác nhận việc triệu tập: Khi nhận được giấy triệu tập, người dân ký nhận và ghi rõ thời gian nhận.
• Trường hợp vắng mặt: Nếu người được triệu tập vắng mặt mà không có lý do chính đáng, điều tra viên có thể ra quyết định áp giải nếu người đó có biểu hiện trốn tránh.

Nếu người dân được triệu tập ở xa, cơ quan điều tra có thể xem xét triệu tập người đó đến trụ sở công an gần nhất để lấy lời khai, tránh gây phiền hà cho người dân.

4. Làm gì khi nhận cuộc gọi giả mạo công an?

Hiện nay, tình trạng giả mạo công an gọi điện yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân hoặc thậm chí lừa đảo chiếm đoạt tài sản diễn ra khá phổ biến. Đối tượng thường lợi dụng tâm lý lo lắng của người dân để yêu cầu chuyển tiền nộp phạt, cung cấp thông tin tài khoản, mật khẩu.

Nếu nhận được cuộc gọi có dấu hiệu giả mạo, người dân cần lưu ý những điều sau:

• Kiểm tra thông tin: Yêu cầu người gọi cung cấp giấy tờ, giấy triệu tập hợp pháp, và xác nhận qua các phương tiện chính thức của cơ quan công an.
• Không cung cấp thông tin cá nhân: Không chia sẻ thông tin cá nhân, số tài khoản, mật khẩu hay chuyển tiền vào tài khoản yêu cầu trong cuộc gọi.
• Báo cáo cho cơ quan công an: Nếu cuộc gọi có dấu hiệu lừa đảo, người dân có thể trình báo với cơ quan công an gần nhất để điều tra, xử lý kịp thời.

Cuộc gọi giả mạo công an thường hướng đến đối tượng đã từng có vi phạm nhỏ lẻ hoặc mang tâm lý lo sợ, dễ bị lợi dụng. Các chiêu trò này không chỉ gây hoang mang mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến tài sản và tâm lý của người dân.

Tóm lại, việc cơ quan công an gọi điện trực tiếp để triệu tập người dân lên trụ sở làm việc không đúng với quy định hiện hành. Nếu bạn nhận được cuộc gọi tương tự, hãy cảnh giác và yêu cầu giấy triệu tập hoặc giấy mời hợp pháp trước khi đến trụ sở. Trong trường hợp nghi ngờ lừa đảo, nên báo cáo kịp thời với cơ quan công an để được bảo vệ và xử lý.