Công đoàn cơ sở được quy định như thế nào trong Bộ luật Lao động năm 2019?

1. Công đoàn cơ sở là gì?

Theo Điều 171 Bộ luật Lao động năm 2019, công đoàn cơ sở là một bộ phận thuộc hệ thống Công đoàn Việt Nam, được thành lập tại các cơ quan, tổ chức, đơn vị và doanh nghiệp. Hoạt động, tổ chức và giải thể công đoàn cơ sở được thực hiện theo Luật Công đoàn năm 2012.

- Hệ thống tổ chức Công đoàn Việt Nam

Hệ thống tổ chức Công đoàn Việt Nam được chia thành các cấp sau:

• Công đoàn cấp trung ương: Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam.
• Công đoàn cấp tỉnh, ngành trung ương: Bao gồm liên đoàn lao động tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, công đoàn ngành trung ương và các tổ chức tương đương.
• Công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở:
  • Liên đoàn lao động các quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh.
  • Công đoàn các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế.
  • Công đoàn tổng công ty.
• Công đoàn cơ sở: Gồm công đoàn cơ sở và nghiệp đoàn cơ sở.

Công đoàn cơ sở là nơi trực tiếp đại diện và bảo vệ quyền lợi của người lao động, thúc đẩy mối quan hệ lao động hài hòa tại nơi làm việc.

2. Trình tự và thủ tục thành lập công đoàn cơ sở

2.1 Chuẩn bị gia nhập Công đoàn Việt Nam

Các đơn vị chưa có công đoàn cơ sở cần thực hiện các bước sau:

- Bước 1: Người lao động nộp đơn xin gia nhập công đoàn

Người lao động có thể nộp đơn tại:

• Công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở: Công đoàn cấp trên sẽ xem xét, quyết định kết nạp hoặc không kết nạp người lao động và giới thiệu nơi sinh hoạt cho đoàn viên.
• Ban vận động thành lập công đoàn cơ sở:
  • Người lao động tự nguyện thành lập ban vận động để vận động các lao động khác gia nhập công đoàn.
  • Ban vận động liên hệ với công đoàn cấp trên gần nhất để được hướng dẫn và hỗ trợ.

Trong vòng 15 ngày kể từ khi nộp đơn, nếu chưa đủ điều kiện thành lập công đoàn cơ sở, người lao động có thể chuyển đơn lên công đoàn cấp trên để xem xét kết nạp đoàn viên.

- Bước 2: Thành lập ban vận động công đoàn cơ sở

Khi có ít nhất 05 lao động tự nguyện gia nhập công đoàn, ban vận động tổ chức đại hội thành lập công đoàn cơ sở và đề nghị công đoàn cấp trên công nhận.

2.2 Tổ chức Đại hội thành lập công đoàn cơ sở

- Thành phần tham dự:

• Ban vận động thành lập công đoàn cơ sở.
• Người lao động đã là đoàn viên hoặc có đơn xin gia nhập công đoàn.
• Đại diện công đoàn cấp trên, người sử dụng lao động và các thành phần liên quan.

- Nội dung đại hội:

• Báo cáo quá trình vận động, danh sách người lao động gia nhập công đoàn.
• Tuyên bố thành lập công đoàn cơ sở.
• Bầu cử Ban chấp hành công đoàn cơ sở và các chức danh quan trọng.
• Thông qua kế hoạch hoạt động của công đoàn cơ sở.

- Hình thức bầu cử:

Bầu cử được thực hiện bằng phiếu kín, đảm bảo minh bạch, dân chủ.

2.3 Hoàn tất thủ tục công nhận công đoàn cơ sở

- Bước 3: Họp Ban chấp hành và lập hồ sơ đề nghị công nhận

Trong vòng 10 ngày kể từ khi đại hội kết thúc, ban chấp hành công đoàn cơ sở tổ chức họp để:

• Bầu ban thường vụ, phó chủ tịch và các vị trí khác.
• Lập hồ sơ đề nghị công đoàn cấp trên công nhận.

Hồ sơ gồm:

• Văn bản đề nghị công nhận đoàn viên, công đoàn cơ sở và kết quả bầu cử.
• Danh sách đoàn viên và đơn xin gia nhập.
• Danh sách trích ngang lý lịch của các ủy viên Ban chấp hành.
• Biên bản đại hội và biên bản kiểm phiếu bầu cử.

- Bước 4: Công đoàn cấp trên xem xét và quyết định

Công đoàn cấp trên sẽ thẩm định hồ sơ trong 15 ngày làm việc:

• Nếu đủ điều kiện, công đoàn cấp trên ra quyết định công nhận.
• Nếu không đủ điều kiện, thông báo bằng văn bản sẽ được gửi lại.

3. Giải thể và chấm dứt hoạt động công đoàn cơ sở

Theo quy định, công đoàn cơ sở có thể giải thể hoặc chấm dứt hoạt động trong các trường hợp sau:

• Đơn vị sử dụng lao động chấm dứt hoạt động.
• Công đoàn cơ sở hoạt động sai mục đích hoặc vi phạm Điều lệ Công đoàn Việt Nam.
• Không đủ số lượng đoàn viên theo quy định.

Khi giải thể, công đoàn cấp trên trực tiếp phải thông báo cho các cá nhân, đơn vị liên quan và thu hồi con dấu của công đoàn cơ sở.

4. Kết luận

Công đoàn cơ sở đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi và lợi ích hợp pháp của người lao động, đồng thời thúc đẩy mối quan hệ lao động hài hòa tại nơi làm việc. Việc hiểu rõ quy trình thành lập và các quy định pháp lý liên quan sẽ giúp các doanh nghiệp và người lao động đảm bảo quyền lợi và nghĩa vụ theo pháp luật.