Những điều cần biết về thành lập công đoàn cơ sở

1. Điều kiện thành lập công đoàn cơ sở và nghiệp đoàn cơ sở

Công đoàn cơ sở và nghiệp đoàn cơ sở là những tổ chức quan trọng trong hệ thống tổ chức công đoàn Việt Nam. Việc thành lập công đoàn cơ sở hoặc nghiệp đoàn cơ sở cần phải tuân thủ các quy định của pháp luật về tổ chức công đoàn, bao gồm các điều kiện và quy trình cụ thể.

• Số lượng đoàn viên hoặc người lao động: Để thành lập công đoàn cơ sở, ít nhất phải có từ 05 đoàn viên hoặc 05 người lao động trở lên và các cá nhân này cần có đơn tự nguyện gia nhập Công đoàn Việt Nam.

• Đơn vị thành lập công đoàn cơ sở: Công đoàn cơ sở có thể được thành lập tại các đơn vị sử dụng lao động hợp pháp. Các đơn vị này bao gồm:

  • Doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế có đủ điều kiện pháp lý thành lập (bao gồm cả các công ty con, chi nhánh, văn phòng đại diện của các doanh nghiệp ở các địa phương khác).
  • Hợp tác xã có sử dụng lao động theo quy định của pháp luật.
  • Đơn vị sự nghiệp công lập và ngoài công lập có hạch toán độc lập.
  • Các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, chính trị - xã hội, chính trị nghề nghiệp và các tổ chức xã hội - nghề nghiệp.
  • Các cơ quan, tổ chức nước ngoài hoặc tổ chức quốc tế hoạt động tại Việt Nam có sử dụng lao động người Việt Nam.
  • Trường hợp có nhiều đơn vị không đủ điều kiện thành lập công đoàn cơ sở riêng biệt, có thể thành lập công đoàn cơ sở ghép để đại diện quyền lợi cho các đơn vị này.

2. Hình thức tổ chức công đoàn cơ sở

Công đoàn cơ sở có thể được tổ chức theo nhiều hình thức khác nhau tùy thuộc vào số lượng đoàn viên, tính chất của đơn vị lao động, và địa bàn hoạt động. Cụ thể, công đoàn cơ sở có thể tổ chức thành:

• Công đoàn cơ sở thành viên: Là tổ chức công đoàn của các đơn vị sử dụng lao động với số lượng đoàn viên đông và hoạt động độc lập.
• Công đoàn bộ phận: Được thành lập trong các tổ chức lớn hoặc các bộ phận riêng biệt trong doanh nghiệp hoặc đơn vị.
• Tổ công đoàn: Là hình thức tổ chức công đoàn cơ sở nhỏ hơn, thường được thành lập tại các đơn vị hoặc bộ phận có ít lao động nhưng vẫn có nhu cầu bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động.

3. Quy trình thành lập công đoàn cơ sở

- Bước 1: Vận động thành lập công đoàn cơ sở

Quá trình thành lập công đoàn cơ sở bắt đầu bằng việc người lao động, có thể là đoàn viên công đoàn hoặc chưa là đoàn viên, tiến hành vận động các đồng nghiệp gia nhập công đoàn để thành lập một tổ chức công đoàn mới. Hình thức vận động phổ biến là thành lập một ban vận động thành lập công đoàn cơ sở.

- Bước 2: Tổ chức Ban vận động thành lập công đoàn cơ sở

Ban vận động cần bao gồm những người có uy tín trong công đoàn và những người hiểu biết về công tác tổ chức công đoàn. Ban này sẽ tuyên truyền, giải thích và nhận đơn gia nhập công đoàn của người lao động. Đồng thời, Ban sẽ chuẩn bị cho đại hội thành lập công đoàn cơ sở. Trong giai đoạn này, Ban vận động có thể liên hệ với công đoàn cấp trên để được hướng dẫn và hỗ trợ.

Khi có ít nhất 5 người lao động tự nguyện gia nhập công đoàn, Ban vận động sẽ tiến hành làm việc với công đoàn cấp trên để chuẩn bị cho đại hội thành lập công đoàn cơ sở.

- Bước 3: Đại hội thành lập công đoàn cơ sở

Đại hội thành lập công đoàn cơ sở là sự kiện quan trọng để chính thức công nhận sự ra đời của công đoàn cơ sở. Ban vận động sẽ tổ chức và điều hành đại hội. Đại hội có sự tham gia của các đại biểu, bao gồm:

• Ban vận động thành lập công đoàn cơ sở.
• Người lao động đã hoặc chưa là đoàn viên công đoàn nhưng đã gia nhập hoặc có đơn gia nhập.
• Đại diện công đoàn cấp trên, người sử dụng lao động và các thành phần khác nếu có.

Trong đại hội, các thành viên sẽ báo cáo quá trình chuẩn bị và tuyên bố thành lập công đoàn cơ sở. Đại hội sẽ tiến hành bầu cử ban chấp hành công đoàn và thông qua các kế hoạch hoạt động của công đoàn cơ sở.

- Bước 4: Sau đại hội

Sau khi đại hội thành công, ban chấp hành công đoàn cơ sở sẽ tổ chức họp trong vòng 10 ngày làm việc để bầu ban thường vụ, phó chủ tịch, ủy ban kiểm tra và chủ nhiệm ủy ban kiểm tra công đoàn. Trong vòng 15 ngày làm việc, Ban chấp hành sẽ lập hồ sơ đề nghị công nhận công đoàn cơ sở với công đoàn cấp trên.

- Bước 5: Công nhận và thông báo thành lập công đoàn cơ sở

Công đoàn cấp trên sẽ xem xét hồ sơ và ra quyết định công nhận công đoàn cơ sở trong vòng 15 ngày kể từ khi nhận được hồ sơ. Nếu công đoàn cơ sở đáp ứng đầy đủ các điều kiện, công đoàn cấp trên sẽ công nhận và thông báo. Nếu không đủ điều kiện, công đoàn cấp trên sẽ thông báo bằng văn bản với đơn vị.

- Bước 6: Đại hội công đoàn cơ sở lần thứ nhất

Trong vòng 12 tháng kể từ ngày có quyết định công nhận, công đoàn cơ sở sẽ tổ chức đại hội công đoàn lần thứ nhất để kiện toàn các chức danh và hoạch định kế hoạch hoạt động lâu dài.

- Bước 7: Tổ chức hoạt động công đoàn cơ sở

Công đoàn cơ sở sẽ tổ chức các hoạt động theo đúng quy định của Điều lệ Công đoàn Việt Nam, nhằm bảo vệ quyền lợi của người lao động và thúc đẩy các phong trào thi đua trong cơ quan, doanh nghiệp.

4. Nhiệm vụ và quyền hạn của công đoàn cơ sở

Công đoàn cơ sở có nhiệm vụ và quyền hạn rõ ràng để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của đoàn viên và người lao động. Theo Điều 15 của Điều lệ Công đoàn, các nhiệm vụ và quyền hạn của công đoàn cơ sở bao gồm:

• Tuyên truyền, vận động: Công đoàn cơ sở có nhiệm vụ tuyên truyền, vận động đoàn viên thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, cũng như các nghị quyết của công đoàn cấp trên.
• Bảo vệ quyền lợi hợp pháp của đoàn viên: Công đoàn cơ sở là đại diện của người lao động trong việc bảo vệ các quyền lợi hợp pháp, chính đáng của họ.
• Giám sát các chính sách, pháp luật: Công đoàn cơ sở giám sát việc thực thi các chính sách, pháp luật, và nội quy của đơn vị sử dụng lao động.
• Chăm lo đời sống và bảo vệ sức khỏe: Công đoàn cơ sở còn có nhiệm vụ chăm lo đời sống vật chất, tinh thần của đoàn viên, tổ chức các hoạt động nâng cao trình độ nghề nghiệp và cải thiện điều kiện làm việc.
• Thực hiện công tác phát triển đoàn viên: Công đoàn cơ sở có nhiệm vụ phát triển đoàn viên, quản lý tài chính và tài sản công đoàn, cũng như tham gia xây dựng quan hệ lao động hài hòa tại đơn vị.

5. Trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp đối với công đoàn

Các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp có trách nhiệm phối hợp với công đoàn trong việc bảo vệ quyền lợi của người lao động và thực hiện các chức năng, quyền, nghĩa vụ theo quy định của pháp luật. Các trách nhiệm này bao gồm:

• Phối hợp với công đoàn để thực hiện các chức năng và nghĩa vụ theo luật định.
• Tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động thành lập và gia nhập công đoàn.
• Thực hiện các hoạt động phối hợp giữa công đoàn và doanh nghiệp nhằm xây dựng quy chế dân chủ cơ sở.
• Cung cấp thông tin đầy đủ và kịp thời về các vấn đề liên quan đến tổ chức và hoạt động của đơn vị.
• Đảm bảo điều kiện hoạt động cho công đoàn và cán bộ công đoàn.

6. Ý nghĩa của việc xây dựng công đoàn cơ sở vững mạnh

Công đoàn cơ sở là nền tảng của tổ chức công đoàn. Việc xây dựng công đoàn cơ sở vững mạnh không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của người lao động mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của doanh nghiệp, tổ chức. Công đoàn cơ sở mạnh mẽ sẽ góp phần vào việc duy trì sự ổn định và tiến bộ trong quan hệ lao động, tạo ra môi trường làm việc hài hòa.

- Biện pháp xây dựng công đoàn cơ sở vững mạnh:

• Xây dựng một ban chấp hành có năng lực, phân công công việc rõ ràng và có kế hoạch hoạt động phù hợp.
• Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công đoàn về nghiệp vụ và kỹ năng tổ chức.
• Thực hiện các phong trào thi đua, phát triển đoàn viên và xây dựng tổ chức công đoàn vững mạnh.