Thành lập công đoàn cơ sở tại doanh nghiệp có phải là nghĩa vụ của người sử dụng lao động?

1. Cơ sở pháp lý về công đoàn cơ sở

Công đoàn cơ sở hoạt động trên cơ sở pháp lý vững chắc từ các văn bản luật sau:

• Luật Công đoàn năm 2012
• Bộ luật Lao động năm 2019
• Nghị định 145/2020/NĐ-CP hướng dẫn chi tiết thi hành Bộ luật Lao động 2019

Các văn bản này quy định rõ quyền thành lập và hoạt động của công đoàn cơ sở, đồng thời hướng dẫn cụ thể nghĩa vụ và quyền lợi của các bên liên quan, bao gồm cả người lao động và người sử dụng lao động.

2. Thành lập công đoàn cơ sở có phải là nghĩa vụ của người sử dụng lao động?

Theo Điều 170 Bộ luật Lao động và Điều lệ Công đoàn Việt Nam, việc thành lập công đoàn cơ sở không phải là nghĩa vụ của người sử dụng lao động mà là quyền của người lao động. Công đoàn cơ sở được thành lập trên cơ sở tự nguyện của người lao động và tổ chức công đoàn cấp trên. Người sử dụng lao động không có nghĩa vụ phải tổ chức hay ép buộc người lao động tham gia công đoàn cơ sở, tuy nhiên, công ty có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc thành lập và hoạt động của công đoàn cơ sở tại đơn vị.

3. Công đoàn cơ sở có ích lợi gì đối với người lao động?

Công đoàn cơ sở mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho người lao động:

• Bảo vệ quyền lợi người lao động: Công đoàn cơ sở đại diện cho người lao động trong các cuộc thương lượng tập thể về các vấn đề liên quan đến quyền lợi lao động như thỏa ước lao động tập thể, lương thưởng, chế độ đãi ngộ, an toàn lao động, và các vấn đề liên quan khác.

• Giám sát việc thực thi quyền lợi: Công đoàn cơ sở sẽ giám sát và tham gia vào quá trình ký kết, triển khai và thực hiện các quy định nội bộ của doanh nghiệp như thang lương bảng lương, nội quy lao động và các quy chế liên quan.

• Hỗ trợ pháp lý và tinh thần: Công đoàn cơ sở cung cấp dịch vụ tư vấn, hỗ trợ pháp lý miễn phí cho đoàn viên công đoàn khi quyền lợi hợp pháp bị xâm phạm, đồng thời hỗ trợ về vật chất và tinh thần khi người lao động gặp khó khăn như ốm đau, thai sản, hay gặp sự cố ngoài ý muốn.

• Tổ chức các hoạt động cộng đồng: Công đoàn cơ sở còn tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch, giúp nâng cao đời sống tinh thần của người lao động, tạo môi trường làm việc đoàn kết và gắn bó.

4. Công ty có nghĩa vụ vận động người lao động tham gia công đoàn cơ sở?

Mặc dù pháp luật không yêu cầu công ty phải ép buộc người lao động tham gia công đoàn cơ sở, nhưng người sử dụng lao động có thể và nên tạo điều kiện thuận lợi để công đoàn cơ sở hoạt động và vận động người lao động tham gia. Việc có công đoàn cơ sở sẽ giúp doanh nghiệp phát triển mối quan hệ lao động hài hòa, ổn định, góp phần giảm thiểu rủi ro pháp lý và xây dựng môi trường làm việc minh bạch, công bằng.

5. Quy định về tài chính thu chi của công đoàn cơ sở

Công đoàn cơ sở có nguồn tài chính chủ yếu từ các khoản sau:

• Đoàn phí công đoàn: Mỗi đoàn viên công đoàn sẽ đóng đoàn phí theo quy định của Điều lệ Công đoàn Việt Nam.

• Kinh phí công đoàn: Đây là khoản đóng góp của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, thường chiếm tỷ lệ 2% trong tổng quỹ tiền lương của người lao động.

• Nguồn thu khác: Công đoàn cơ sở có thể thu các khoản từ hoạt động văn hóa, thể thao, tổ chức sự kiện, các dự án tài trợ và viện trợ từ các tổ chức trong và ngoài nước.

Chi tiêu của công đoàn cơ sở được quy định rõ trong Quyết định 1908/QĐ-TLĐ (2016), bao gồm việc sử dụng quỹ để tổ chức các hoạt động, bảo vệ quyền lợi của người lao động, tổ chức các khóa đào tạo nâng cao tay nghề, hỗ trợ các hoạt động cộng đồng, giúp đỡ đoàn viên công đoàn khi gặp khó khăn.

6. Lợi ích của việc tham gia công đoàn cơ sở

Khi người lao động tham gia công đoàn cơ sở, họ không chỉ có quyền lợi hợp pháp được bảo vệ mà còn được tham gia vào các hoạt động của công đoàn như:

• Tham gia vào các cuộc đối thoại và thương lượng tập thể: Người lao động có quyền tham gia thảo luận, đưa ra ý kiến về các vấn đề quan trọng trong công ty, từ đó góp phần xây dựng môi trường làm việc tốt đẹp hơn.

• Được hỗ trợ về pháp lý: Trong trường hợp xảy ra tranh chấp lao động, công đoàn cơ sở sẽ đại diện và bảo vệ quyền lợi của đoàn viên công đoàn, hỗ trợ trong các thủ tục pháp lý, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động.

• Hỗ trợ vật chất và tinh thần: Công đoàn cơ sở tổ chức các hoạt động hỗ trợ đoàn viên khi gặp khó khăn, giúp đỡ trong trường hợp ốm đau, tai nạn lao động hoặc khi có thành tích đáng khen thưởng.

7. Kết luận

Việc thành lập công đoàn cơ sở là quyền của người lao động, không phải nghĩa vụ của người sử dụng lao động. Tuy nhiên, công ty có thể tạo điều kiện thuận lợi để công đoàn cơ sở phát triển, từ đó mang lại nhiều lợi ích cho người lao động như bảo vệ quyền lợi, tổ chức hoạt động cộng đồng và hỗ trợ pháp lý. Công đoàn cơ sở đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì một môi trường lao động ổn định, minh bạch và công bằng, đồng thời giúp doanh nghiệp giảm thiểu các rủi ro pháp lý và xây dựng mối quan hệ lao động bền vững.