Giám sát đối với người bị buộc tội là người dưới 18 tuổi

1. Quy định chung về giám sát người bị buộc tội là người dưới 18 tuổi

Theo Điều 418 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, các cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án có thể ra quyết định giao người dưới 18 tuổi bị buộc tội cho người đại diện hợp pháp của họ giám sát. Mục tiêu của quy định này là đảm bảo sự có mặt của người bị buộc tội khi có giấy triệu tập, đồng thời giảm thiểu việc tạm giữ hoặc tạm giam đối với người chưa thành niên.

Nhiệm vụ của người giám sát: Người đại diện được giao nhiệm vụ giám sát phải theo dõi, quản lý sát sao đối tượng dưới 18 tuổi, bao gồm cả việc giáo dục đạo đức và lối sống. Trường hợp người bị buộc tội có dấu hiệu vi phạm như bỏ trốn, mua chuộc hoặc xúi giục khai báo gian dối, tiêu hủy chứng cứ, đe dọa nhân chứng, hoặc có hành vi phạm pháp khác, người giám sát phải kịp thời thông báo và phối hợp với cơ quan có thẩm quyền để áp dụng các biện pháp ngăn chặn phù hợp.

2. Cách thức giám sát người dưới 18 tuổi bị buộc tội

Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 nêu rõ các trường hợp và phương thức giám sát người dưới 18 tuổi bị buộc tội. Việc giám sát được áp dụng trong những trường hợp sau:

• Người đại diện giám sát: Đối với người bị buộc tội dưới 18 tuổi có nơi cư trú ổn định, cơ quan tiến hành tố tụng có thể giao họ cho cha mẹ hoặc người giám hộ để giám sát. Điều này giúp bảo đảm rằng người bị buộc tội sẽ có mặt khi cơ quan chức năng triệu tập và ngăn ngừa khả năng trốn tránh pháp luật.

• Trường hợp không có người đại diện: Trong các trường hợp đặc biệt như người dưới 18 tuổi không có cha mẹ, không nơi cư trú hoặc là người lang thang, cơ nhỡ, cơ quan điều tra sẽ liên hệ với cơ quan chức năng như Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Đoàn Thanh niên hoặc Hội Phụ nữ để cử cán bộ giám sát.

• Trường hợp đối tượng có dấu hiệu trốn tránh: Khi người bị giám sát có biểu hiện trốn tránh hoặc các hành vi cản trở quá trình điều tra, người giám sát cần báo cáo ngay cho cơ quan có thẩm quyền để xử lý kịp thời và tránh các nguy cơ tiềm ẩn.

3. Điểm mới của biện pháp giám sát theo Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015

So với các quy định cũ tại Bộ luật Tố tụng Hình sự, biện pháp giám sát đối với người dưới 18 tuổi theo Bộ luật năm 2015 có những điểm tiến bộ rõ rệt như sau:

• Bổ sung quyền hạn cho cơ quan được giao nhiệm vụ điều tra: Trước đây, chỉ có Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, và Tòa án mới được quyền giao người bị buộc tội dưới 18 tuổi cho người giám sát. Tuy nhiên, khoản 1 Điều 418 đã mở rộng quyền cho cả các cơ quan khác được giao nhiệm vụ điều tra.

• Cụ thể hóa nghĩa vụ của người giám sát: Trong khi Bộ luật cũ chỉ quy định nghĩa vụ giám sát chung, khoản 2 Điều 418 của Bộ luật mới nêu chi tiết các tình huống mà người giám sát cần phải báo cáo cơ quan chức năng, như khi có dấu hiệu trốn tránh, tiêu hủy chứng cứ, hoặc đe dọa nhân chứng.

• Mở rộng đối tượng người giám sát: Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 cho phép người giám sát là người đại diện hợp pháp, bao gồm cha mẹ, người giám hộ hoặc người do Tòa án chỉ định.

4. Các vướng mắc khi thực thi biện pháp giám sát đối với người dưới 18 tuổi

Mặc dù quy định về giám sát người dưới 18 tuổi đã được Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015 làm rõ, nhưng vẫn còn một số vướng mắc trong quá trình thực thi:

• Sự trùng lặp giữa biện pháp giám sát và biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú: Biện pháp giám sát theo Điều 418 nhằm đảm bảo sự có mặt của người bị buộc tội dưới 18 tuổi, tương tự như biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú tại Điều 123. Tuy nhiên, việc áp dụng đồng thời hai biện pháp này vẫn chưa được thống nhất trong thực tiễn.

• Khả năng quản lý của người giám sát: Trong một số trường hợp, người giám sát có thể không đủ khả năng để kiểm soát người dưới 18 tuổi, đặc biệt khi người này có ý định trốn tránh hoặc tiếp tục thực hiện hành vi phạm tội. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa cơ quan tiến hành tố tụng và các tổ chức hỗ trợ như đoàn thể xã hội để giám sát hiệu quả.

5. Kết luận

Quy định về giám sát người bị buộc tội dưới 18 tuổi trong Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 đã tạo ra nhiều điều kiện thuận lợi để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dưới 18 tuổi khi tham gia vào quá trình tố tụng. Những điểm mới như mở rộng quyền hạn của cơ quan điều tra, bổ sung chi tiết nhiệm vụ người giám sát và mở rộng đối tượng người giám sát đã giúp làm rõ hơn các quy trình, nâng cao tính khả thi và hiệu quả trong việc giám sát. Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng vẫn còn một số khó khăn cần được giải quyết để đảm bảo sự đồng bộ và công bằng trong quá trình tố tụng dành cho người dưới 18 tuổi.

Biện pháp giám sát này là một bước tiến quan trọng, thể hiện sự nhân văn và bảo vệ quyền lợi của người dưới 18 tuổi, đồng thời vẫn đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật trong quá trình tố tụng.