Giao xe cho người 16 tuổi điều khiển bị phạt tội gì?

- Chào Luật sư:

Em có câu hỏi rất mong được Luật sư giải đáp. Anh em không phải là người điều khiển phương tiện giao thông mà giao cho bạn gái của anh ấy điều khiển. Tuy nhiên, do bạn gái anh ấy chưa đủ tuổi tham gia giao thông (16 tuổi) đã gây tai nạn giao thông khiến người bạn gái này qua đời. Nhưng anh em là người mắc bệnh tâm thần thì có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?

- Luật sư tư vấn:

Theo như bạn trình bày, vụ việc liên quan đến anh bạn 23 tuổi cùng bạn gái 16 tuổi điều khiển xe máy và gây tai nạn giao thông với một chiếc xe tải. Khi xảy ra tai nạn, bạn gái của anh bạn đã tử vong, trong khi anh của bạn đang mắc bệnh tâm thần. Để trả lời câu hỏi của bạn, chúng ta sẽ phân tích các quy định của pháp luật về trách nhiệm hình sự trong trường hợp này.

1. Trách nhiệm hình sự đối với hành vi điều khiển phương tiện giao thông

Theo quy định tại Điều 202 Bộ luật Hình sự 1999 (sửa đổi bổ sung năm 2009) quy định về "Tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ" như sau:

• Khoản 1: Người điều khiển phương tiện giao thông đường bộ mà vi phạm quy định gây thiệt hại cho tính mạng hoặc sức khỏe, tài sản của người khác, sẽ bị phạt tiền từ 5 triệu đồng đến 50 triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 5 năm.

• Khoản 2: Nếu phạm tội thuộc các trường hợp như không có giấy phép lái xe, điều khiển phương tiện trong tình trạng say rượu hoặc chất kích thích, gây tai nạn rồi bỏ chạy, không chấp hành hiệu lệnh của người làm nhiệm vụ, gây hậu quả nghiêm trọng thì sẽ bị phạt tù từ 3 năm đến 10 năm.

• Khoản 3: Nếu gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng thì bị phạt tù từ 7 năm đến 15 năm.

• Khoản 4: Vi phạm quy định về an toàn giao thông mà có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả đặc biệt nghiêm trọng thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 1 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm.

• Khoản 5: Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm.

2. Tội điều động hoặc giao cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện

Căn cứ theo Điều 205 Bộ luật Hình sự 1999, hành vi giao xe cho người không đủ điều kiện điều khiển (chưa đủ tuổi, không có giấy phép lái xe) cũng bị xử lý hình sự:

• Khoản 1: Người nào giao cho người không có giấy phép hoặc không đủ điều kiện khác theo quy định điều khiển phương tiện gây thiệt hại sẽ bị phạt tiền từ 3 triệu đến 30 triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 1 năm đến 3 năm.

• Khoản 2: Phạm tội gây hậu quả rất nghiêm trọng thì bị phạt tù từ 2 năm đến 7 năm.

• Khoản 3: Gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng sẽ bị phạt tù từ 5 năm đến 12 năm.

• Khoản 4: Người phạm tội có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm.

3. Phân tích trách nhiệm của anh bạn

Mặc dù anh bạn không phải là người điều khiển phương tiện giao thông trực tiếp nhưng việc giao xe cho bạn gái (người chưa đủ điều kiện) điều khiển dẫn đến tai nạn và hậu quả nghiêm trọng (bạn gái chết) có thể khiến anh bạn bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Điều 205, với khung hình phạt từ 5 đến 15 năm tù.

4. Về tình trạng sức khỏe tâm thần của anh bạn

Tuy nhiên, bạn cũng đề cập rằng anh bạn mắc bệnh tâm thần. Theo quy định tại khoản 1 Điều 13 Bộ luật Hình sự sửa đổi năm 2009: "Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi đang mắc bệnh tâm thần hoặc một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì không phải chịu trách nhiệm hình sự; đối với người này, phải áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh."

Điều này có nghĩa là, nếu anh bạn được xác định là mắc bệnh tâm thần đến mức không còn khả năng nhận thức hoặc điều khiển hành vi của mình, thì anh không phải chịu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, để xác định điều này, cần phải có kết luận của Hội đồng giám định tâm thần.

5. Về bồi thường thiệt hại

Trong trường hợp này, nếu anh bạn là người chủ sở hữu phương tiện gây ra tai nạn, anh ấy cũng có thể phải chịu trách nhiệm bồi thường theo Điều 610 Bộ luật Dân sự 2005, quy định về bồi thường thiệt hại do hành vi vi phạm pháp luật gây ra.

Ngoài ra, Điều 623 của Bộ luật Dân sự 2005 quy định về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. Theo đó, chủ sở hữu phương tiện giao thông sẽ phải bồi thường thiệt hại nếu phương tiện đó gây ra tai nạn, ngay cả khi người điều khiển không đủ điều kiện theo quy định.

6. Hình thức xử lý hành chính

Cuối cùng, trong trường hợp anh bạn giao xe cho người chưa đủ tuổi theo quy định, anh có thể bị xử lý hành chính theo Điều 30 Nghị định 46/2016/NĐ-CP. Cụ thể, có thể bị phạt tiền từ 800.000 đồng đến 1.000.000 đồng nếu để người không đủ điều kiện điều khiển xe tham gia giao thông.

Tóm lại, trách nhiệm hình sự của anh bạn phụ thuộc vào kết quả giám định tâm thần và hành vi giao xe cho người không đủ điều kiện. Nếu giám định xác nhận anh bạn có khả năng nhận thức, anh có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo các quy định trên. Đồng thời, anh cũng có trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho người bị thiệt hại do tai nạn gây ra. Do đó, bạn nên tìm kiếm sự tư vấn từ một luật sư chuyên nghiệp để được hỗ trợ và tư vấn cụ thể hơn cho tình huống này.