Quy trình xét miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án dân sự

1. Thẩm quyền xét miễn, giảm thi hành án dân sự

Thẩm quyền xét miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án dân sự được quy định dựa trên tiêu chí lãnh thổ. Theo quy định, đơn xin miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án có thể được nộp trực tiếp tại cơ quan thi hành án hoặc gửi qua đường bưu điện.

Đi kèm với đơn xin miễn, giảm, người nộp cần cung cấp đầy đủ các giấy tờ chứng minh điều kiện để được xét miễn, giảm theo đúng quy định pháp luật. Các giấy tờ này phải đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng và hợp lệ.

2. Điều kiện và căn cứ xét miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án

Theo Điều 5 Thông tư liên tịch số 12/2015/TTLT-BTP-BTC-VKSNDTC-TANDTC ngày 15/9/2015, việc xác minh điều kiện xét miễn, giảm thi hành án được thực hiện khi có một trong các căn cứ sau:

• Người phải thi hành án đã được cơ quan thi hành án dân sự xác định là không có điều kiện thi hành án theo Điều 44a Luật Thi hành án dân sự.
• Đơn đề nghị xét miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án của người phải thi hành án hoặc yêu cầu lập hồ sơ xét miễn, giảm từ cơ quan, tổ chức có thẩm quyền.
• Trường hợp người nộp đơn không đủ điều kiện để xét miễn, giảm, cơ quan thi hành án phải thông báo bằng văn bản, nêu rõ lý do không đủ điều kiện và không tiến hành xác minh.

3. Quy trình lập hồ sơ đề nghị xét miễn, giảm

Hồ sơ đề nghị xét miễn, giảm thi hành án phải được cơ quan thi hành án dân sự lập và gửi tới tòa án có thẩm quyền. Trong trường hợp đặc biệt, khi thi hành án do cơ quan cấp tỉnh tổ chức, hồ sơ sẽ được chuyển tới tòa án cấp huyện nơi cơ quan thi hành án dân sự cấp tỉnh đặt trụ sở.

Theo Điều 62 Luật Thi hành án dân sự, hồ sơ bao gồm:

• Đơn đề nghị xét miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án (nếu có).
• Văn bản đề nghị từ thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự hoặc viện trưởng viện kiểm sát.
• Bản án, quyết định liên quan của tòa án và cơ quan thi hành án dân sự.

Ngoài ra, nếu đã có quyết định giảm một phần nghĩa vụ thi hành án trước đó, cần bổ sung bản sao quyết định này vào hồ sơ.

4. Quy trình xét miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án

4.1. Xét duyệt từ cơ quan thi hành án và viện kiểm sát

Theo Điều 8 Thông tư liên tịch số 12/2015/TTLT-BTP-BTC-VKSNDTC-TANDTC, cơ quan thi hành án dân sự căn cứ ý kiến của viện kiểm sát để lập hồ sơ và đề nghị tòa án xét miễn, giảm. Quy trình này áp dụng cho các khoản thu nộp ngân sách nhà nước hoặc các trường hợp được quy định cụ thể tại Điều 61 và Điều 62 Luật Thi hành án dân sự.

4.2. Phiên họp xét miễn, giảm tại tòa án

Trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày tiếp nhận hồ sơ, thẩm phán được phân công phải tổ chức phiên họp để xét miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án. Phiên họp có sự tham gia của đại diện viện kiểm sát, cơ quan thi hành án dân sự và thẩm phán chủ trì. Nội dung phiên họp bao gồm:

• Thẩm tra hồ sơ, xác minh các tài liệu.
• Đại diện viện kiểm sát phát biểu ý kiến về tính hợp lệ và đầy đủ của hồ sơ.
• Thẩm phán xem xét và đưa ra quyết định miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án dựa trên các tài liệu và lập luận trình bày tại phiên họp.

Quyết định của tòa án có thể bị kháng nghị bởi viện kiểm sát cùng cấp hoặc cấp trên trong thời hạn 7-15 ngày tùy trường hợp.

5. Xử lý kháng nghị quyết định miễn, giảm thi hành án

Theo Điều 64 Luật Thi hành án dân sự và Điều 10 Thông tư liên tịch số 12/2015/TTLT-BTP-BTC-VKSNDTC-TANDTC, viện kiểm sát có quyền kháng nghị các quyết định xét miễn, giảm thi hành án. Trong trường hợp kháng nghị, thẩm phán phụ trách phải thông báo thời gian và địa điểm họp xét kháng nghị cho các bên liên quan.

Nội dung kháng nghị cần nêu rõ các căn cứ, nội dung vi phạm (nếu có) và đề xuất sửa đổi hoặc hủy bỏ quyết định đã ban hành.

6. Trường hợp phát hiện hành vi gian lận trong xét miễn, giảm

Nếu sau khi quyết định miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án có hiệu lực, cơ quan chức năng phát hiện người phải thi hành án có hành vi tẩu tán hoặc cất giấu tài sản nhằm trốn tránh nghĩa vụ, các biện pháp khẩn cấp sẽ được áp dụng:

• Cơ quan thi hành án và viện kiểm sát sẽ thông báo bằng văn bản tới tòa án và viện kiểm sát cấp trên để xem xét kháng nghị theo thủ tục tái thẩm.
• Đồng thời, áp dụng ngay các biện pháp ngăn chặn hành vi tẩu tán tài sản.

7. Ý nghĩa của việc xét miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án

Việc quy định rõ ràng thẩm quyền và thủ tục xét miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án không chỉ giúp bảo đảm công bằng pháp luật mà còn hỗ trợ người thi hành án gặp khó khăn kinh tế hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ tài chính. Quy định này góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan thi hành án dân sự trong việc xử lý các trường hợp đặc biệt, đồng thời đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả của hệ thống pháp luật.