Trong luật hình sự người già yếu được hiểu như thế nào?

Một trong những nội dung đáng chú ý của kiến nghị này là khái niệm "người già yếu" được sử dụng trong luật hình sự hiện hành nhưng chưa được định nghĩa rõ ràng.

Cử tri cho rằng, tình tiết "phạm tội với người già yếu" được sử dụng để định khung hình phạt của một số tội danh, nhưng việc thiếu hướng dẫn chi tiết về khái niệm này khiến quá trình áp dụng pháp luật gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, cử tri đề nghị cơ quan chức năng bổ sung quy định cụ thể để làm rõ khái niệm này, nhằm đảm bảo tính minh bạch, công bằng và nhất quán trong xét xử các vụ án.

1. Tòa án nhân dân tối cao làm rõ khái niệm “người già yếu”

Trước kiến nghị này, TANDTC đã viện dẫn các quy định hiện hành, đồng thời nhấn mạnh rằng các văn bản pháp luật liên quan đã đưa ra hướng dẫn cụ thể về việc áp dụng quy định liên quan đến tình tiết "người già yếu". Cụ thể:

• Nghị quyết số 03/2024/NQ-HĐTP (ban hành ngày 10/6/2024):

  • Xác định người bị coi là "quá già yếu" gồm:
    • Người từ đủ 70 tuổi trở lên.
    • Người từ đủ 60 tuổi trở lên nhưng thường xuyên ốm đau, điều trị bệnh viện liên tục từ 03 tháng hoặc không liên tục nhưng tổng số lần điều trị từ 03 lần trở lên.
    • Những người này phải có kết luận y khoa và không có khả năng tự phục vụ bản thân.

• Thông tư liên tịch số 04/2021/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BCA-BQP:

  • Quy định người "đã quá già yếu" là người từ 70 tuổi trở lên hoặc từ 60 tuổi trở lên nhưng sức khỏe suy giảm nghiêm trọng.

Những văn bản này được đánh giá là đã phần nào làm rõ khái niệm "người già yếu", hỗ trợ các cơ quan tư pháp áp dụng pháp luật một cách thống nhất.

2. TANDTC khẳng định tiếp tục cải thiện pháp luật

TANDTC cho biết cơ quan này sẽ tiếp tục rà soát và hoàn thiện các quy định, hướng dẫn chi tiết hơn về khái niệm "người già yếu" trong tương lai. Điều này nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn và đảm bảo quyền lợi của các đối tượng yếu thế trong xã hội.

3. Trách nhiệm hình sự đối với người cao tuổi

Theo Luật Người cao tuổi năm 2009, người cao tuổi được xác định là công dân Việt Nam từ đủ 60 tuổi trở lên. Tuy nhiên, trong Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), khái niệm "người cao tuổi" không được định nghĩa rõ ràng mà chỉ đề cập đến những trường hợp như "người đủ 70 tuổi trở lên" hoặc "người đủ 75 tuổi trở lên" trong một số quy định. Điều này tạo nên sự khác biệt trong cách hiểu giữa các văn bản pháp luật.

4. Quy định giảm nhẹ và miễn trách nhiệm hình sự cho người cao tuổi

• Tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự:

  • Theo Điều 51 khoản 1 điểm o, người phạm tội từ đủ 70 tuổi trở lên sẽ được xem xét giảm nhẹ hình phạt. Đây là tình tiết thể hiện tính nhân đạo của pháp luật khi xử lý các vụ án liên quan đến người cao tuổi.

• Tha tù trước thời hạn có điều kiện:

  • Theo Điều 66, khoản 1, điểm e, người phạm tội đủ 70 tuổi trở lên có thể được tha tù trước thời hạn nếu đã chấp hành ít nhất một phần ba thời gian phạt tù hoặc ít nhất 12 năm đối với án chung thân chuyển thành án có thời hạn.

• Không áp dụng hình phạt tử hình:

  • Điều 40, khoản 2, quy định không áp dụng hình phạt tử hình đối với người từ đủ 75 tuổi trở lên. Nếu bản án tử hình đã tuyên trước đó, hình phạt sẽ được chuyển thành tù chung thân.

• Miễn trách nhiệm hình sự trong một số trường hợp đặc biệt:

  • Theo Điều 18 và Điều 19, người từ đủ 70 tuổi trở lên có thể được miễn trách nhiệm hình sự nếu phạm tội che giấu hoặc không tố giác tội phạm, đặc biệt trong các mối quan hệ gia đình, trừ trường hợp liên quan đến tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.

5. Nhận xét và kết luận

Việc làm rõ khái niệm "người già yếu" và các quy định liên quan trong Bộ luật Hình sự không chỉ giúp các cơ quan chức năng áp dụng luật một cách chính xác mà còn đảm bảo quyền lợi cho người cao tuổi, đặc biệt là trong các vụ án hình sự. Đồng thời, những chính sách giảm nhẹ hình phạt, miễn trách nhiệm hoặc tha tù trước thời hạn cho người cao tuổi thể hiện tinh thần nhân văn và sự khoan dung của pháp luật Việt Nam.

Công tác hoàn thiện hệ thống pháp luật vẫn là một nhiệm vụ quan trọng, nhằm đảm bảo rằng mọi quy định đều phù hợp với thực tiễn và đáp ứng kỳ vọng của xã hội.